Mentaal FIT

paraDIGMA groep streeft ernaar om werkend Nederland duurzaam inzetbaar te maken en te houden door een eigen benadering van mens, werk en gezondheid. We benaderen vraagstukken over duurzame inzetbaarheid vanuit onze FIT-strategie, die gericht is op het optimaliseren van de fitheid van mens, werk en organisaties op een praktische manier. Dit doen we aan de hand van het FIT-model, bestaande uit vier domeinen. Een van deze domeinen is “Mentaal FIT”.
Wat is mentaal FIT?
Mentaal fitte medewerkers zijn gelukkiger, kunnen beter met problemen omgaan en passen zich bij verandering gemakkelijker aan. Het domein ‘Mentaal FIT’ kijkt naar de mentale gezondheid van medewerkers. Binnen dit domein is aandacht voor onder anderen bevlogenheid, psychisch welbevinden, mentaal werkvermogen en veerkracht, maar ook naar de balans tussen werk- en privéfactoren, zoals onder andere mantelzorg en financiële stabiliteit.
Wat heeft invloed op Mentaal FIT?
Aanpassingsvermogen
“De mate waarin de medewerker zich aanpast aan veranderende omstandigheden op het werk.”
Aanpassingsvermogen is essentieel in de huidige snel veranderende wereld, vooral met betrekking tot werk. De moderne arbeidsmarkt wordt gekenmerkt door voortdurende technologische vooruitgang, globalisering, veranderende bedrijfsmodellen en verschuivende verwachtingen van medewerkers en consumenten. Dit vereist dat zowel individuen als organisaties flexibel en veerkrachtig zijn om succesvol te blijven. Aanpassingsvermogen is cruciaal voor organisaties omdat het hen helpt om effectief te reageren op veranderingen en uitdagingen in de markt en werkomgeving. Medewerkers die zich goed kunnen aanpassen, dragen bij aan een flexibele en veerkrachtige organisatie, wat essentieel is voor het innovatieve vermogen van medewerkers en het uitbouwen van concurrentievoordeel. Daarnaast vermindert aanpassingsvermogen weerstand tegen veranderingen, wat de implementatie en acceptatie van veranderingstrajecten (of andere werkwijzen) vergemakkelijkt. Bovendien zorgt aanpassingsvermogen voor een betere probleemoplossing en samenwerking binnen teams, omdat medewerkers sneller en effectiever kunnen inspelen op nieuwe situaties. Dit verhoogt de algehele efficiëntie en productiviteit van de organisatie. Aanpassingsvermogen bevorderd ook het welzijn van medewerkers, omdat ze zich minder gestrest voelen bij veranderingen en beter kunnen omgaan met onzekerheden. Hierdoor blijft de organisatie dynamisch en toekomstbestendig. Binnen de FIT analyse vragen wij naar de mate waarin medewerkers zich willen en kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden op het werk. Hierdoor wordt inzicht verkregen in het huidige aanpassingsvermogen van de organisatie.
Veerkracht
“De mate waarin de medewerker met moeilijkheden op het werk om kan gaan.”
Veerkrachtige medewerkers zijn cruciaal voor organisaties omdat zij goed kunnen omgaan met veranderingen, tegenslagen en uitdagingen. Veerkrachtige medewerkers hebben een sterke coping stijl waardoor zij minder last hebben van stress en daardoor minder verzuimen. Zij bevorderen een cultuur van innovatie, omdat zij bereid zijn risico’s te nemen en creatieve oplossingen te bedenken. Veerkrachtige medewerkers zijn vaker en langer gemotiveerd en daardoor productiever (zelfs onder druk). In de FIT-analyse vragen we naar hoe goed de medewerker met moeilijkheden op het werk kan omgaan, wat inzicht geeft in hun veerkracht.
Werk-privé balans
“De mate waarin (de kwaliteit van) het privé-leven door problemen op het werk beïnvloed wordt.”
Werk en privé raken steeds meer met elkaar verweven, waarbij de grenzen vervagen door thuiswerken en het flexibel werken op verschillende tijden en locaties, wat kan leiden tot het gevoel van constante bereikbaarheid. Een goede werk-privé balans is essentieel voor zowel medewerker als organisatie, omdat het bijdraagt aan de welzijn van medewerkers. Zij die over een gezonde balans tussen werk en privé beschikken hebben minder stress en zijn minder vatbaar voor stress, wat resulteert in een lager arbeidsverzuim. Een goede werk-privé balans leidt tot hogere medewerkerstevredenheid- en betrokkenheid wat personeelsverloop vermindert. Organisaties die aandacht geven aan een goede werk-privébalans zijn aantrekkelijk voor (nieuw) talent, wat hun concurrentiepositie op de arbeidsmarkt versterkt. Een goede balans in werk en privé versterkt de duurzame inzetbaarheid van medewerkers, wat op de lange termijn gunstig is voor zowel organisatie als medewerkers. Binnen de FIT analyse vragen wij naar de mate waarin de kwaliteit van het privéleven door problemen op het werk beïnvloed wordt. Hierdoor wordt inzicht verkregen in de huidige werk-privé balans van medewerkers.
Privé-werk balans (privéomstandigheden)
“De mate waarin (de kwaliteit van) het werk door problemen in de privésfeer beïnvloed wordt.”
Binnen de bouwsteen privé- werk balans wordt gekeken naar de mate waarin het werk door problemen in de privésfeer worden beïnvloed. Wanneer medewerkers privéproblemen ervaren, zoals relatieproblemen , mantelzorgproblemen, financiële problemen of sociale druk dan kan dit de inzetbaarheid en motivatie op het werk verminderen. Dit heeft invloed op de productiviteit en verhoogd arbeidsverzuim omdat een privé-werk disbalans stress geeft. Organisaties die begrip en ondersteuning bieden voor de privéomstandigheden helpen hun medewerkers om beter om te gaan met deze uitdagingen, wat resulteert in meer betrokkenheid van medewerkers. Dit draagt bij aan een positieve werkcultuur en versterkt de algehele prestaties en duurzame inzetbaarheid. Binnen de FIT analyse vragen wij naar de mate waarin de problemen in de privésfeer een negatieve invloed hebben op het uitvoeren van het werk. Wij maken daarnaast onderscheidt in verschillende relevante privéomstandigheden die hierop van toepassing zouden kunnen zijn, zoals: mantelzorg, zorgtaken voor kinderen, zwangerschapsklachten, sociale druk, rouwproblematiek, relatieproblematiek, verslavingsproblematiek, financiële problemen en overgangsklachten. Hierdoor wordt inzicht verkregen in hoeverre problemen in de privésfeer een negatieve invloed hebben op het uitvoeren van het werk. Daarnaast wordt inzicht gecreëerd in welke privéomstandigheden dit zijn.
Verslavingsproblematiek
“De mate waarin verslavingsproblematiek een negatieve invloed heeft op het uitvoeren van het werk”
Een van de privéomstandigheden die een negatieve invloed kan hebben op de uitvoering van het werk zijn verslavingsproblemen. Binnen de FIT analyse verkrijgen wij inzicht in de aanwezige verslavingsproblematiek door medewerkers te vragen in hoeverre zij verslavingsproblemen ervaren en in hoeverre dit het werk negatief beïnvloed. Het is voor organisaties belangrijk om aandacht te hebben voor verslavingsproblematiek omdat dit significant invloed heeft op de gezondheid, productiviteit en veiligheid van medewerkers. Verslaving kan leiden tot frequente afwezigheid, verminderde werkprestaties, concentratieproblemen en verhoogd risico op ongevallen op de werkvloer. Dit verhoogt de kosten voor verzuim en vervangend personeel en ook de bedrijfscultuur en werksfeer wordt hierdoor negatief beïnvloed. Uit onderzoek (Arbobalans, TNO 2022) blijkt dat verslavingsproblemen op de werkvloer relatief vaak voorkomen. Ongeveer 10% van de medewerkers in Nederland heeft te maken met problematisch alcoholgebruik. Daarnaast zijn er ook toenemende zorgen over het gebruik van drugs en medicijnen, evenals gedragsverslavingen zoals gokken en internetgebruik. Door preventieprogramma’s, voorlichting en ondersteuning te bieden, kunnen organisaties niet alleen de negatieve gevolgen van verslaving beperken, maar ook een gezondere, veiligere en duurzaam werkklimaat creëren.
Zorgtaken kinderen
“De mate waarin het hebben van zorgtaken voor kinderen een negatieve invloed heeft op het uitvoeren van het werk.”
Het is belangrijk voor organisaties om aandacht te hebben voor de zorgtaken die medewerkers voor hun kinderen hebben, omdat deze verantwoordelijkheden het werk negatief kunnen beïnvloeden. Medewerkers met (zware) zorgtaken kunnen vaker afwezig zijn of minder geconcentreerd en productief zijn vanwege stress en vermoeidheid. Dit kan leiden tot verhoogd arbeidsverzuim en verminderde werkprestaties, wat de efficiëntie en output van de organisatie verlaagt. Door flexibele werkregelingen, zoals thuiswerken en flexibele werktijden, te bieden, kunnen organisaties deze negatieve effecten verminderen. Dit verhoogt de tevredenheid en loyaliteit van medewerkers, wat resulteert in een betere werksfeer en hogere productiviteit. Investeren in de ondersteuning van medewerkers met zorgtaken draagt bij aan een duurzame en veerkrachtige organisatie. Binnen de FIT analyse vragen wij naar de mate waarop de zorgtaken voor kinderen de uitvoering van het werk negatief beïnvloeden. Hierdoor wordt inzicht verkregen in de huidige problematiek en kan de organisatie stappen zetten richting passende ondersteuning.
Sociale druk
“De mate waarop sociale druk een negatieve invloed heeft op de uitvoering van het werk.”
Sociale druk is de invloed die anderen uitoefenen op een individu om zich op een bepaalde manier te gedragen, vaak om aan groepsnormen of verwachtingen te voldoen. Sociale druk wordt tegenwoordig sterk beïnvloed door sociale media, waar vaak een cultuur heerst van delen van perfecte (werk)prestaties en naleven van hoge standaarden. Sociale druk heeft impact op het werk van veel medewerkers. Deze druk om te voldoen aan idealen die op platforms zoals Instagram, LinkedIn en TikTok worden gepromoot, kan leiden tot aanhoudende gevoelens van ontevredenheid en zelfkritiek, wat de concentratie op het werk kan belemmeren. Voor organisaties is het belangrijk om zich bewust te zijn van deze dynamiek en de impact ervan op de mentale gezondheid en productiviteit van hun medewerkers. Sociale druk komt vaker voor bij Generatie Z, omdat deze generatie is opgegroeid met sociale media en sterk zijn blootgesteld aan de normen en verwachtingen die online worden gedeeld.
Door een ondersteunende en inclusieve werkcultuur te bevorderen en specifiek oog te hebben voor de behoeften en uitdagingen van verschillende generaties kunnen zij een gezonde werkomgeving creëren waarin medewerkers zich gewaardeerd en gesteund voelen. Binnen de FIT analyse wordt inzicht verkregen in hoeverre sociale druk een negatieve impact heeft op de uitvoering van het werk.
Rouwproblematiek
“De mate waarop rouwproblematiek een negatieve invloed heeft op de uitvoering van het werk.”
Rouwproblematiek kan het werk negatief beïnvloeden doordat een medewerker verminderd productief kan zijn door concentratieproblemen, vermoeidheid, verminderde motivatie en emotionele instabiliteit. Ongeveer 10% van de medewerkers in Nederland ervaart jaarlijks rouw (CBS, 2017). Organisaties die rouwende medewerkers ondersteunen met rouwverlof, ondersteuning en flexibele werkregelingen, kunnen de negatieve impact op de werkvloer verminderen, uitval voorkomen en een ondersteunende werkomgeving bevorderen. Binnen de FIT analyse wordt inzicht verkregen in hoeverre rouwproblematiek een negatieve impact heeft op de uitvoering van het werk.
Relatieproblematiek
“De mate waarop relatieproblematiek een negatieve invloed heeft op de uitvoering van het werk.”
Relatieproblemen verwijst naar moeilijkheden in persoonlijke relaties, zoals communicatieproblemen en conflicten. Relatieproblematiek kan een negatieve invloed hebben op de uitvoering van het werk omdat het vaak gepaard gaat met emotionele stress, verminderde concentratie en vermoeidheid. Ongeveer 8% van de medewerkers heeft in Nederland last van serieuze relatieproblemen (Arbobalans, TNO 2021). Medewerkers die relatieproblemen ervaren kunnen moeite hebben om zich te focussen op hun taken, wat leidt tot verminderde productiviteit en een hogere kans op fouten. Daarnaast kan de emotionele belasting van relatieproblemen leiden tot verhoogd arbeidsverzuim en een lagere motivatie om te werken. Organisaties kunnen de negatieve impact van relatieproblematiek verminderen door het bieden van ondersteuning zoals ondersteuning / coaching, flexibele werktijden en het geven van regelruimte. Hierdoor kunnen medewerkers beter omgaan met hun persoonlijke problemen, wat uiteindelijk de werkprestaties en het welzijn op de werkvloer verbetert. Binnen de FIT analyse wordt inzicht verkregen in hoeverre relatieproblematiek een negatieve impact heeft op de uitvoering van het werk.
Mantelzorg
“De mate waarop mantelzorgverlening een negatieve invloed heeft op de uitvoering van het werk.”
Mantelzorg verwijst naar de zorg en ondersteuning die mensen bieden aan een partner, familielid, vriend(in) of buur met gezondheidsproblemen. Deze zorg wordt verleend vanwege de persoonlijke relatie tussen de mantelzorger en de persoon die hulp nodig heeft. Dit kan variëren van het begeleiden van een kind met autisme tot het verzorgen van een ernstig zieke partner. In Nederland bieden ongeveer 4 miljoen mensen mantelzorg aan iemand in hun directe omgeving die extra zorg en ondersteuning nodig heeft (TNO Mantelzorg, 2020). Het verlenen van mantelzorg kan een negatieve invloed hebben op werkprestaties door verminderde concentratie en stress en bij medewerkers. De risico’s voor organisaties omvatten verlies aan productiviteit, hogere kosten door arbeidsverzuim en verminderde werktevredenheid en betrokkenheid van medewerkers die mantelzorg verlenen. Werkgevers kunnen deze uitdagingen aanpakken door flexibele werkregelingen en ondersteunende programma’s te bieden, waardoor de impact van mantelzorg op werkprestaties kan worden verminderd en tegelijkertijd medewerkersbetrokkenheid wordt bevorderd. Binnen de FIT-analyse wordt onderzocht in hoeverre mantelzorg de werkprestaties beïnvloedt en of het negatieve gevolgen heeft voor de uitvoering van het werk.
Financiële situatie
“De mate waarop de financiële situatie een negatieve invloed heeft op de uitvoering van het werk.”
Financiële problemen hebben een negatieve invloed op de werkprestaties van medewerkers. Financiële stress kan leiden tot verminderde concentratie, verhoogd arbeidsverzuim en lagere productiviteit op de werkvloer. In het ergste geval kan de financiële situatie leiden tot loonbeslag.
9% van alle Nederlanders heeft schulden waardoor zij dagelijks in de problemen komen en dit percentage loopt op (Rijksoverheid, 2023). De risico’s voor organisaties omvatten verminderde werktevredenheid, hoger verloop en kosten door verzuim en verminderde productiviteit. Werkgevers kunnen deze uitdagingen aanpakken door ondersteunende maatregelen te implementeren en een open cultuur te bevorderen waarin medewerkers zich gesteund voelen en hulp kunnen vinden bij financiële problemen. Dit kan niet alleen de werkprestaties verbeteren, maar ook de algehele welzijnsniveaus van medewerkers verhogen. Binnen de FIT analyse wordt inzicht verkregen in hoeverre de financiële situatie van een medewerkers een negatieve invloed heeft op de uitvoering van het werk.
Psychisch welbevinden (korte termijn / spanningsklachten)
“De mate waarin de medewerker de afgelopen maand last heeft gehad van spanningsklachten, zoals hoofdpijn, duizeligheid, spierpijn, hartkloppingen of misselijkheid.”
Stress gerelateerde klachten komen veel voor en leiden nogal eens tot disfunctioneren en arbeidsverzuim. Bij spanningsklachten is de medewerker nog in staat om redelijk te functioneren. Bij stress op de langere termijn is er sprake van verlies in controle en disfunctioneren. Spanningsklachten op de werkplek nemen toe door de toenemende werkdruk, complexere werkzaamheden en een disbalans tussen werk en privé. Deze spanningsklachten worden vaak versterkt door de continue bereikbaarheidsdruk en de hoge verwachtingen die in binnen het werk aanwezig zijn.
Spanningsklachten zoals hoofdpijn, duizeligheid, spierpijn, hartkloppingen en misselijkheid belangrijke signalen zijn van werk gerelateerde stress. Deze fysieke symptomen kunnen duiden op een psychologische overbelasting die veroorzaakt kunnen worden door werkdruk en stressoren op de werkvloer. Het is essentieel om deze klachten serieus te nemen, omdat ze kunnen leiden tot langdurige gezondheidsproblemen voor medewerkers. Langdurige spanningsklachten verminderen de werkprestaties en kunnen uiteindelijk resulteren in verhoogd lang arbeidsverzuim.
Het is van belang dat organisaties proactief moeten zijn in het aanpakken van stressmanagement om de mentale en fysieke gezondheid van hun medewerkers te waarborgen. Dit omvat het implementeren van preventieve maatregelen en het creëren van een ondersteunende werkomgeving. Door dit te doen, kunnen organisaties niet alleen het welzijn van hun medewerkers verbeteren, maar ook de productiviteit en algehele effectiviteit verhogen. Spanningsklachten zijn dus niet alleen een gezondheidsprobleem voor individuen, maar ook een belangrijke organisatorische uitdaging die aandacht vereist. Binnen de FIT analyse vragen wij naar de mate waarin een medewerker de afgelopen maand last heeft gehad van spanningsklachten zoals hoofdpijn, duizeligheid, spierpijn, hartkloppingen of misselijkheid. Hierdoor wordt inzicht verkregen in de huidige mate van spanningsklachten in de organisatie.
Psychisch welbevinden (lange termijn / stress)
“De mate waarin de medewerker mentaal is uitgeput, geen belangstelling voor het werk heeft, zich moeilijk kan concentreren en onbedoeld emotioneel reageert.”
Langdurige stress bij medewerkers heeft ernstige gevolgen voor zowel medewerker als organisatie. Bij medewerkers leidt langdurige stress tot verminderde productiviteit, concentratieproblemen en emotionele uitputting, wat hun vermogen om effectief te presteren beperkt en vaak leidt tot uitval en hoger personeelsverloop. Vaak is er een overgang van spanningsklachten naar lange termijn stress. Dit verloopt in verschillende fasen; Eerst ervaren medewerkers spanningsklachten zoals vermoeidheid en lichamelijke klachten door werkstress. Deze klachten worden vaak gekenmerkt door emotionele uitputting en een afname van enthousiasme voor het werk. Naarmate de stress aanhoudt, vermindert hun energie en effectiviteit, wat leidt tot verminderde werkprestaties. Als de spanningsklachten niet worden aangepakt, kunnen ze escaleren naar burn-out, gekenmerkt door diep emotionele uitputting, cynisme en afstandelijkheid van het werk. Medewerkers kunnen ook een verminderd gevoel van eigenwaarde en competentie ervaren. Uiteindelijk leidt dit vaak tot een verlies van betekenis en persoonlijke realisatie in hun werk. Chronische stress en onvoldoende herstel bevorderen deze transitie (Schaufeli)
Preventie en interventie zijn cruciaal; organisaties moeten een ondersteunende werkomgeving creëren die werkdruk vermindert en psychisch welzijn bevordert. Dit kan door stressmanagementprogramma’s, professionele ondersteuning en een gezonde werk-privé balans te implementeren. Door deze maatregelen te nemen, kunnen organisaties niet alleen de negatieve gevolgen van uitputting en langdurige stress minimaliseren, maar ook de tevredenheid en betrokkenheid van medewerkers vergroten, wat leidt tot een duurzaam en gezond werkklimaat. Binnen de FIT analyse vragen wij naar zaken als geestelijke uitputting, het kunnen opbrengen van belangstelling en enthousiasme voor het werk, de mate van emotieregulatie en in hoeverre een medewerker zich kan concentreren op het werk. Hierdoor wordt inzicht verkregen in de huidig psychisch welbevinden gericht op langdurige stress en uitputting.
Bevlogenheid
“De mate waarin de medewerker vitaal en toegewijd is en helemaal in het werk op gaat.”
Bevlogenheid verwijst naar een positieve werkhouding gekenmerkt door energie, toewijding en betrokkenheid bij het werk. Bevlogen medewerkers zijn cruciaal voor de prestaties van de organisatie. Wanneer medewerkers bevlogen en toegewijd zijn en helemaal opgaan in hun werk, leiden ze tot hogere productiviteit, creativiteit en efficiëntie. Dit verhoogt de kwaliteit van het werk en bevordert een positieve werksfeer. Bevlogen medewerkers hebben minder kans op verzuim en uitval door stress, wat de verzuimkosten van de organisatie en de werkdruk op anderen verlaagt. Bovendien dragen ze bij aan een hogere klanttevredenheid en een sterker bedrijfsimago. Investeren in bevlogenheid door middel van ondersteuning, erkenning en ontwikkelingsmogelijkheden resulteert in duurzame groei en succes voor zowel medewerkers als de organisatie. Binnen de FIT analyse wordt inzicht verkregen in de aanwezige bevlogenheid van medewerkers door te kijken naar de mate waarop een medewerker zich fit en sterk voelt, op gaat in het werk en enthousiast is over zijn of haar baan.
Mentaal werkvermogen
“Inschatting van het eigen werkvermogen met het oog op de mentale eisen die het werk stelt.”
Mentaal werkvermogen is essentieel voor de productiviteit en gezondheid van zowel medewerkers als de organisatie. Wanneer medewerkers een hoog mentaal werkvermogen hebben, kunnen ze beter omgaan met de mentale eisen van hun werk, wat leidt tot hogere efficiëntie en kwaliteit van dienstverlening. Dit vermindert de kans op stress op de korte en langere termijn, waardoor verzuimkosten en personeelsverloop afnemen. Medewerkers met een goed mentaal werkvermogen zijn vaak meer betrokken en gemotiveerd, wat de algehele werksfeer verbetert. Investeren in het verbeteren van mentaal werkvermogen door ondersteuning en training verhoogt de veerkracht en tevredenheid van medewerkers. Dit resulteert in duurzame prestaties en groei voor de organisatie. Binnen de FIT analyse vragen wij medewerkers in hoeverre zijn aan de mentale vereisten van het werk kunnen voldoen. Hierdoor wordt inzicht verkregen in het huidige mentale werkvermogen van medewerkers.